برج شبلی - دماوند - مجله شرقیا

برج شبلی از سمت شمال به رودخانه تارو و از جنوب به قبرستان وسیع دوره اسلامی و از شرق به دره و از غرب به باغ مشرف است.قدمت این برج به پیش از قرن پنجم هجری برمیکردد و میتوان آن را با معماری های عصر ساسانی در بخارا مقایسه کرد.

ساخت این بنا به قرن 5 هجری قمری مربوط میباشد. ارتفاع این بنا تاریخی حدود 10 متر میباشد و یک برج آرامگاهی آجری هشت ضلعی با پشتیبان های مدور در گوشه های آن است.این برج از نظر معماری در ردیف برج های زیبا و شکیل میباشد ، این بنا با نمایی آجری و پلانی خورشیدی شکل و مدور ، روی سکویی دایره مانند پایدار شده و دارای 34 کنگره به ارتفاع 6 متر میباشد.بدنه برج، گره چینی و تزئینات آجری زیبایی دارد و گنبد بیرونی آنکه مخروطی شکل و هشت ترک است با زاویه تند به طرف راس متمایل میباشد. گنبد داخلی به صورت کروی و عرقچین است که سطح زیرین آن به شیوه معماری خاص آجر کاری طرح جناغی متحدالمرکز میباشد که شاهکاری از فن معماری و قابل مقایسه با گنبد ارسلات جاذب است.

ابوبکر دولف بن ججدر شبلی همان عارف مشهور قرن سوم هجری است که در نام و نسب او اختلاف بسیار وجود دارد. او در سال 247 هجری قمری در شهر سامرا به دنیا آمد اصلا خراسانی و پدرش از قریه شبله یا شبیله از نواحی ماوراءالنهر خراسان و پرده دار خلیفه عباسی بود.او نیز به واسطه پدرش در درگاه خلفای عباسی به مقامات بالایی دست یافت. ابتدا امیر دماوند بود و بعد از مرگ پدرش به بغداد خوانده شد و پرده دار موقت عباسی شد.از برکت بقاع متبرکه آن سرزمین ، به خدمت خیر نساج و جنید بغدادی رسید و نزد آنان توبه کرد و از اهالی دماوند حلالیت خواست و به مقامی عالی عرفانی رسید. او در سال 334 هجری قمری در بغداد دار فانی را وداع گفت.درباره مذهب او اختلاف نظر وجود دارد ولی بیشتر او را شیعه میدانند.

دوران صدارت او در دماوند با بسط و گسترش عدالت و امنیت و رفاه همراه بود ، به همین دلیل بعد از فوتش مردم دماوند به پاس خدمات عادلانه او به عزاداری پرداخته و به یاد زندگی آرام دوران حکومت او بنای یادبودی برایش برپا داشتند.

انتخاب نقشه برج حکایت از ذوق و سلیقه معمار دارد که توانسته است طرح تزئینات بنا را هر چه باشکوه تر و زیباتر به نمایش بگذارد. برای این که بتوان تاریخ روشنی از برج دماوند بدست آورد میبایست قدیمی ترین بناهای مشابه را در نظر گرفت و مورد آنالیز قرار داد. با آنالیز آرامگاه امیراسماعیل سامانی در بخارا و بناهای دیگر و مقایسه آن با برج شبلی دماوند میتوان شباهت هایی را ارائه داد که در یافتن تاریخ بنا بی نهایت موثر است.آرامگاه امیراسماعیل سامانی یکی از تجلیات معماری قرن چهارم هجری به حساب می آید که از نظر طرح و معماری و مصالح ساختمانی و نوع کار با برج شبلی دماوند همانند میباشد.

این بنا در تاریخ 29 خرداد 1351 با شماره ثبت 92 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.