جنگ، توان بازدارندگی و همبستگی ملی - مجله شرقیا

هیچ درک و فهم درستی از جنگ و مسائل آن نداشتیم. در شورای مرکزی و شورای هماهنگی جهاد صحبت کردیم ما چه می توانیم بکنیم. قرار شد چند نفری به اهواز برویم و اوضاع را بررسی کنیم. روی تابلوی اعلانات جهاد مرکز اطلاعیه ای نوشتیم که ما آماده دفاع می شویم، کسانی که تمایل دارند اعلام کنند. تعدادی از دوستان اعلام آمادگی کردند. قرار شد در گام اول پنج نفر به اهواز سفر کنیم. یادم هست شهید مهندس محمد طرح چی، آقای صلواتی که در بخش حسابداری جهاد بود و از ما جوانان آن زمان مسن تر بود، من و دو نفر دیگر که الان اسامی شان یادم نمی آید به اهواز اعزام شدیم. و این کمتر از یک هفته پس از تهاجم عراق بود. با نخست وزیری هماهنگ کردیم و یک برگه معرفی به پایگاه یکم شکاری گرفتیم تا ما را با هواپیمای C130 که راهی اهواز بود به آنجا منتقل کنند.

به محض اینکه هواپیما در فرودگاه اهواز نشست، توپ های عراقی که به نزدیکی های اهواز رسیده بودند اطراف فرودگاه اهواز را گلوله باران کردند. ما که تا آن زمان دانشجو بودیم و سربازی هم نرفته بودیم، هنوز صدای شلیک توپ را نشنیده بودیم. همین طور که دولا دولا از هواپیما پیاده شدیم، یکی از سالن فرودگاه فریاد کشید که زود باشید بیایید تو. رفتیم داخل سالن و از آنجا به سمت دفتر جهاد حرکت کردیم. به ما گفتند اینها توپ های خمسه خمسه است. به هر روی، پس از آشنایی با شرایط و برخی ملاقات ها قرار شد ستاد پشتیبانی جنگ جهاد را بنیان بگذاریم.

اکنون دقیقا چهل سال از آن روزها می گذرد. و پس از آن سادگی برخورد با این پدیده بسیار پیچیده و خانمان برانداز، قاعدتا باید با یک بازخوانی از این بزرگ ترین اتفاق تاریخ ایران درس بگیریم. جنگ ها همواره تلخ اند و موجب ویرانی جان و مال می شوند. این جنگ نیز به بهای شهادت و جانباز شدن ده هاهزاران رزمنده مدافع و شهفرایندان عادی و آسیب خانواده های شان، بی خانمانی صدها هزاران نفر، تلاشی ثروت خانوادگی و ازدست دادن امکان کسب وکار و مهاجرت دائمی ده هاهزار خانوار و برهم خوردن ترکیب جمعیتی بسیاری از مناطق ایران تمام شد. همچنین، زیرساخت ها و خدمات روبنایی کشور تخریب شد و رشد اقتصادی ایران لطمه جدی دید و فقر بر کشور سایه افکند و حتی محیط زیست بر اثر جابه جایی خاک، تخریب بسیاری از باغ ها و مزرعه ها و کاربست ماده های شیمیایی و عدم تعادل های شکل گرفته بر اثر جابه جایی های گسترده جمعیتی از آسیب در امان نماند. ریزگردها یکی از نشانه ها و جنگ نیز یکی از علت های بروز این پدیده است. با این همه، دفاع امری ناگزیر است و گزیری از آن نیست و باید همواره کشور را در بالاترین حد آمادگی دفاعی نگاه داشت. تدبیرهایی که پس از سرانجام جنگ در جهت افزایش توان نظامی و قدرت ماشین دفاعی کشور اتخاذ شد، ستودنی است و با توجه به شرایط منطقه و جهان بی گمان باید در اندیشه بالاترین توان بازدارندگی بود.

در بستر پیش گفته، جای آن دارد که دلیل بروز جنگ و امکان دفاع ملت ایران بازخوانی شود. جنگ ها علت های فراوانی دارند اما، در میان آنها یک یا چند علت سنگینی بیشتری دارند. در جنگی که عراق بر ایران روا داشت، ارزیابی صدام و حامیان جهانی اش از ضعف توان دفاعی و آسیب دیدگی ماشین دفاعی ایران دلیل اصلی بود. در جهانی که نظم بر منطق زور پایدار است، هر حلقه ای که ضعیف شود یا دیگران احساس کنند که دچار ضعف شده است، سببی می شود که درصدد حذف آن بر آیند. به همین ترتیب، بزرگ ترین دلیلی که امکان مقاومت و سرافرازی جمهوری اسلامی ایران را فراهم آورد، همبستگی ملی در پشتیبانی از رهبری، فرماندهی و نیروهای رزمنده دفاعی این سرزمین بود. برترین درسی که از جنگ گرفتیم این است که نباید شرایطی فراهم آید که دیگران در این اندیشه خام بیفتند که یک بار دیگر به این سرزمین یورش برند. لازمه این، این است که ایران باید همواره قوی باشد. یک مفهوم قوی بودن بی گمان در قدرت دفاعی یک کشور نهفته است که پس از جنگ، تدبیرهای شایسته ای اتخاذ شد و گام های بلندی نیز در این زمینه برداشته شد. ولی، این تمام ماجرا نیست. ایران از جهت اقتصادی، سیاسی و اجتماعی نیز باید قوی باشد. کشور باید توان حل مساله داشته باشد و بتواند در برابر حادثه ها و مشکلاتی که پیش می آید توان حرکت و رودررویی داشته باشد و همزمان باید موجبات توسعه و رفاه ملت را فراهم آورد. در غیاب جنگ، سیاست وضع تحریم ها برای فرسایش توان کارآمدی و کارآیی ملت ایران از سوی قدرت های رقیب منطقه ای و جهانی در تمام حوزه هاست. اما، این رویارویی بسیار پیچیده تر از جنگ نظامی است و نیاز به تدبیرهای بسیار چندلایه دارد. تقلیل منطق این رویارویی به منطق جنگ نظامی به نظر می رسد خطایی راهبردی است که در فضای سیاست گذاری ملی جاری است. این بزرگ ترین درسی است که باید از جنگ تحمیلی آموخت.

نکته دیگر حفظ همبستگی ملی است که امکان مقاومت ملت ایران را فراهم ساخت. در این باره سخن زیاد گفته شده است و مدت هاست که سیاستمداران ملی در باره فرایند ضعف میزان همبستگی ملی هشدار می دهند. کاهش مشارکت شهفرایندان در انتخابات 1398 مجلس شورای اسلامی زنگ خطری بود که جان های هوشیار آن را می شنوند. تندروی اقلیت پیروز و تلاش شان برای بیرون راندن نیروهای وطن خواه بی گمان، ضربه دیگری بر همبستگی ملی وارد خواهد ساخت. اگر منافع ملی در میان است باید این هشدارها را جدی گرفت و سرسری از کنار آنها نگذشت.