لزوم مشارکت گسترده و پرنشاط دانش آموزان در تألیف کتب درسی - مجله شرقیا

به گزارش گروه اجتماعی خبرنگاران، حسین تاریخی دبیرکل اتحادیه انجمن های اسلامی دانش آموزان در یادداشتی نوشت: اتفاقات اخیری که در کشور افتاده و به خصوص تأثیراتی که در فضای آموزشی کشور گذاشته است موجب این می شود که در حوزه های فعالیت تربیتی و آموزشی تأملات دقیق تر و جدی داشته باشیم.

بدون شک این موضوع موجب تعاملات خیلی خوب برخی از جامعه فرهنگیان عزیز با دانش آموزان شد، استفاده از بستر فضای مجازی ، تلفنی و.. توانست خیلی به این ارتباط دوسویه کمک کند؛ این ارتباط لزوما در مخاطب حس خوبی را ایجاد خواهد کرد که معلم همواره همراه و پشتیبان برای دانش آموزان هست، از طرفی دیگر هم می شود روی این موضوع تأمل کرد که چقدر کتب درسی قابلیت این نوع اتفاقات پیش بینی نشده را داشتند یا خواهند داشت.

ضرورت تعامل برنامه ریزان آموزشی با دانش آموزان که مخاطبان اصلی هستند امری مهم و اساسی است و فرصت بسیار خوبی را برای جلوگیری از آسیب پذیری و بهره گیری از تنوع، به روز بودن، پاسخگویی به نیازها را فراهم خواهد کرد.

برخی از کتب و تألیفات از بُعد ارتباطی با زندگی عادی، عمومی و حتی روز مره نوجوانان هیچ رابطه ای ندارد و عملا رویکرد آموزشی در برخی از دروس کامل یکطرفه و مابه ازای اجتماعی از آن در موقعیت ها در اختیار نوجوان وجود ندارد، حتی در برخی از کتب ما نیاز جدی به آینده نگری، آرمان خواهی داریم، نیاز به رفع نیازها در چند سال آینده داریم، نیاز به اینکه محدود در زمان نشویم، ضمن اینکه از سرعت تحولات نیز عقب نمانیم.

آن چیزی که سند تحول نیز به آن تاکید دارد یادگیرنده است؛ به طوری که در برخی از بندهای برنامه درسی ملی توانایی انتخاب و ارتباط تعاملی با محیط یادگیری را مهم دانسته و اینکه او به جای اجبار و تابعیت محیط بتواند اراده و انگیزه لازم را برای تربیت پذیری و افزایش شایستگی های فردی داشته باشد، بسیار مهم است.

همانطوری که در آن برنامه هم اشاره شده است فعالیت های درسی باید به نقش فعال، داوطلبانه و آگاهانه دانش آموز در فرایند یادگیری و تربیت پذیری توجه کرده و زمینه تقویت و توسعه روحیه پرسشگری، پژوهشگری، خلاقیت و کارآفرینی را در دانش آموز فراهم سازد؛ این عبارت بسیار مهمی است یعنی سه بخش یادگیرنده، یاد دهنده و کتاب هر سه در تعامل با یکدیگر می بایست این مهم را به نتیجه مطلوب برسانند.

ما باید بپذیریم که نوجوان و دانش آموز امروز جامعه که مخاطب اصلی تربیت و آموزش است باید در آنچه قرار است سرنوشت خودش با آن را در آینده رقم بخورد مشارکت و تعامل و نقش فعال و اثرگذاری داشته باشد، نیازها را استخراج کند، نظام مسأله تولید کند، رتبه بندی و ارزش گذاری کند و بتواند به عنوان حلقه مکمل سبک های بهتر یادگیری را از دید خودش معرفی و ارائه نماید، به عنوان دیده بان برتر ارزشیابی و بررسی خوبی از کارها داشته باشد و بدون شک در تألیف کتب نقش سازنده و مشارکت گسترده و پرنشاطی داشته باشد.

اگر ما به فکر رفع نیازها و به روز بودن تألیفات درسی هستیم باید از این پیشنهاد استقبال کرده و سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی باید بتواند درصدد ارتباط با گروه نخبگانی دانش آموزان باشد و در یک ارتباط دوسویه بتواند محتوای مورد نظر خود در ارتباط با دانش آموزان تولید، نشر و ارزشیابی نماید؛ قطعا این امر هم رشد فردی و گروهی دارد و هم در کل موجب تقویت نظام آموزشی یکطرفه و غیر تعاملی ما خواهد داشت؛ این نگاه به مخاطب حس اعتماد سازی و حس مشارکت فعالانه، مشورت جمعی راخواهد داد و در فرآیند یادگیری آن را با انگیزه و وابسته تر خواهد کرد.

شاید از یک منظر دیگر باید به این برسیم که اساسا این یک امر مورد احتیاح و حق اجتماعی دانش آموز که بتواند در ده ها کتابی که سالانه مطالعه می کند، در ده ها سالی که برای آنان وقت و عمر می گذارد، و شاید از هر محصولی دیگر به آن انس و ارتباط دارد نظر و مشارکت داشته باشد، اینکه ما او را صرفا یک مخاطب فرض کنیم و به اون این عرصه را ندهیم که بتواند نقش آفرین باشد بدیهی است که نمی توانیم در آینده هم از او توقع خلاقیت و ابتکار داشته باشیم و نمی توانیم بگوییم چرا تأثیرات کتب در سطح جامعه چرا انقدر پایین هستند.

به نظر می رسد تولید علم را باید از همین سنین پایین گفتمان سازی و ریل گذاری کنیم، نقش آفرینی در تالیفات قطعا می تواند در این عرصه نیز تأثیرات جدی و بسزایی داشته باشد؛ اینکه ما دانش آموز را به عنوان یک عنصر فعال در عرصه تربیتی آموزشی، دینی خودش فرض کنیم آن چیزی که فلسفه سند نیز به آن تأکید دارد و ما باید این گفتمان مورد نظر رهبری را از همین سال های ابتدایی جوانی آغاز کنیم.

تشکل های دانش آموزی بهترین وسیله و راه ارتباطی برای تسهیل این امر هستند، به طور نمونه یکی از اصلی ترین اقدامات دانش آموزان عضو انجمن های اسلامی دانش آموزان در قالب سطوح ملی طرح و بررسی کتاب های درسی است؛ دانش آموزان با اقدامات شبکه ای که در قالب مدارس مرتبط و گروه همسالان دارند نظرات خودشان را پیرامون کتاب جمع بندی و به بحث و بررسی می گذارند.

تا به حال کتاب های مختلف درسی به خصوص کتاب های پایه نظری توسط بچه ها در قالب کارگروه های مختلف بحث و بررسی و ارزشیابی شده است که بدون شک این امر نشانه اشرافیت و اطلاع خوبی است که دانش آموزان نسبت به محیط پیرامونی خود دارند؛ دانش آموزان قطعاً به آن چیزی که فرا می گیرند باید این حساسیت را داشته باشند و اینکه ما این فرصت خود ارزشیابی را به جامعه هدف بدهیم قطعا تأثیرات مثبت و بسزایی را خواهد داشت.

تشکل های دانش آموزی با بهره مندی از ظرفیت نخبگانی و زبده یابی که دارند جمعیت قابل توجه و شبکه ای موثری را در ساختارهای چابک و چالاکشان در اختیار دارند که می توانند در کمترین زمان ممکن رفت و برگشت های لازم را بابت موضوعات مختلف داشته باشند. بعضا مجموعه های مثل اتحادیه اتفاقا تجربه های خوبی هم در این نمونه داشته است.

من امیدوارم که مجموعه وزارت آموزش و پرورش و سازمان پژوهش برنامه ریزی که انصافا در جهت تعاملات به نسبت سال های پیشین خیلی امیدوارانه تر عمل می نمایند در این فریضه هم ان شاءلله بتوانند نقش موثری را ایفا نمایند.