چاق چاقو ؛ آیین متفاوت 250 ساله با سوز ساز چپی ، سنگ ها و چوب هایی که به هم می خورند - مجله شرقیا

خبرنگاران: مردم سامان هر ساله عزاداری حسینی را با سوز و گداز خاصی برگزار می نمایند. پس از عزاداری روز تاسوعا مردم عزادار به مساجد رفته و عزاداری را ادامه می دهند و خود را برای انجام مراسم چاق چاقو آماده می نمایند.

مردم این شهر استان چهارمحال و بختیاری بعد از نیمه شب، حدود ساعت یک یا دو بامداد از مساجد و تکیه ها به کوچه ها و خیابان های شهر رفته و عزاداری را با انجام مراسم چاق چاقو ادامه می دهند. این مراسم تا اذان صبح ادامه دارد.

در چاق چاقو نوحه خاصی خوانده می گردد و همزمان با خواندن این نوحه عزاداران و شرکت نمایندگان دو سنگ یا دو چوب را که در دست گرفته اند به همدیگر می کوبند. مردان سنگ کوبان می روند و با آهنگی حزن آمیز نوحه مخصوصی را به زبان ترکی می خوانند.

تکه سنگ های صیقلی و صاف را در گذشته جمع آوری نموده و در مراسم چاق چاقو استفاده می کردند اما امروزه بیشتر از تکه چوب های صاف تراشیده شده ای که در پشت آن ها جای انگشت تعبیه شده است استفاده می نمایند.

نوحه خوان های چاق چاقو افراد خاصی هستند که در خواندن این نوحه مخصوص تبحر خاصی دارند و با سوز و گداز ویژه ای می خوانند از جمله نوحه خوان های با تبحر می توان به مرحوم ناصر جعفرزاده اشاره نمود.

خواندن نوحه با نوای سنج همراهی می گردد، صدای به هم خوردن سنگ ها یا چوب ها یکنواخت است، در کنار صدای نواختن سنج و طبل، برای دادن سوز و گداز بیشتری به این مراسم نی نیز نواخته می گردد. در گذشته این مراسم با نواختن ساز محلی سرنا که در سامان به آن ساز چپی می گویند همراه بوده است. متاسفانه در سال های اخیر طبل جای سرنا را گرفته و همین امر این مراسم را از اصالت اصلی خود دور نموده است.

مراسم چاق چاقو به قدری شناخته شده است که از استان های اهواز، اصفهان، تهران و شهرهای چهارمحال و بختیاری ساعت دو شب همه به این مراسم می آیند و به تماشای این مراسم می نشینند.

شرکت نمایندگان به صورت ستونی و با فاصله متغیر چند متری و با پهلو حرکت می نمایند. معمولا دو صف روبه روی یکدیگر قرار می گیرند. البته در فواصل مختلف زمانی شرکت نمایندگان اندکی نشسته و مراسم را نشسته انجام می دهند.

قدمت مراسم چاق چاقو به بیش از 250 سال می رسد و با شماره 622 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

فلسفه برگزاری مراسم چاق چاقو را اینگونه توضیح می دهند: بعضی پیشکسوتان هیئات مذهبی اعتقاد دارند زمانی که حضرت اباعبدالله الحسین (ع) برای آخرین بار در شب عاشورا بیعت خود را از یاران برداشت و خواست هر کسی می خواهد کربلا را ترک کند و جان خویش را به سلامت ببرد، اهل بیت خامس آل عبا سنگ ها را به هم می زدند تا صدای پای کسانی که خیمه گاه را ترک می نمایند به گوش نرسد و آن ها با آرامش بیشتری کاروان حسینی را ترک نمایند.

روایت دیگری نیز نقل می گردد که افراد قبیله بنی اسد، موقعی که برای خاکسپاری شهدای کربلا آمدند در تاریکی هوا به محض یافتن اجساد مطهر شهدا با کوبیدن سنگ ها به هم، دیگران را با خبر می کردند.

تصاویری از این مراسم در زیر ببینید:

عکس ها: احمد ریاحی دهکردی - ایرنا