رمز و رازهای دستیاری کارگردان و برنامه ریزی فراوری - مجله شرقیا

به گزارش ستاد خبری سی وهشتمین جشنواره دنیای فیلم فجر، مصطفی احمدی دستیار کارگردان و برنامه ریز فراوری باسابقه سینمای ایران، آدینه 7 خرداد در مصاحبه با سحر عصرآزاد در قالب کارگاه مجازی تجربه های برنامه ریزی/ استانداردهای بین المللی در سی وهشتمین جشنواره دنیای فیلم فجر درباره برنامه ریزی فراوری در سینمای ایران گفت: پیش از ورود به بحث، ابتدا بهتر است به این سوال پاسخ دهیم که دستیاری کارگردان، مدیریت فراوری یا برنامه ریزی فراوری در سینما چیست؟ ما چرا به این عناوین در فرآیند فراوری یک فیلم احتیاجمندیم؟ همان اندازه که یک فیلم احتیاج به کارگردان، فیلم نامه نویس و فیلمبردار دارد، به دستیار کارگردان و برنامه ریز هم احتیاج دارد.

او ادامه داد: فراوری یک فیلم در شکل عمومی بر سه عنصر پایدار است؛ سرمایه، زمان و عامل انسانی. هیچ کدام هم بر دیگری ارجحیت ندارد. اگر کفه ترازو به سمت هرکدام سنگینی کند، فرآیند فراوری به مشکل برمی خورد و یا نتیجه نهایی دچار اشکال خواهد شد. هر مدیر فراوری و برنامه ریزی باید حتما به این سه رکن توجه داشته باشد و هر سه را هم به یک چشم ببیند یعنی نباید این گونه باشد که احساس کنیم چون یک فیلم فضای هنری دارد، عامل انسانی در آن حرف اول را باید بزند و احتیاجی به توجه به زمان و سرمایه نیست. و یا نباید این گونه باشد که در یک فیلم تجاری بخواهیم نیروی انسانی را نادیده بگیریم و با آدم ها مانند اجزای یک کارخانه رفتار کنیم!

این مدیر برنامه ریزی با سابقه سینما در ادامه گفت: یکی از سختی های کار دستیار کارگردان در فرآیند فراوری، مراقبت روانی از عوامل فراوری است. ابزار و ادواتی برای این کار ضروری است که بخشی از آن دانش است ، بخشی از آن هم رفتار و منش فردی است.

او اضافه کرد: کار مدیر فراوری در وهله اول و روی کاغذ، بستن بودجه یک فیلم است که بسیار حائز اهمیت است. کل بودجه را به شما اعلام می نمایند و باید آن را ریز کنید و تعیین گردد برای هر بخش چقدر می توان هزینه کرد که در نهایت هم پول کم نیاوریم و کار باکیفیت به خاتمه برسد. هیچ دستیار کارگردان و مدیر فراوریی نمی خواهد وارد پروژه ای گردد که حاصلش یک کار بی کیفیت گردد، این افراد متعهد به ایجاد فضایی برای کار هستند که همه افراد گروه در آن فعالیتی متعهدانه داشته باشند.

احمدی گفت: همه این فعالیت ها می بایست براساس توافق پیش برود. ما باید بدانیم یک فیلم در چه زمانی قرار است ساخته گردد، هر بخشِ کار، احتیاجمند چقدر زمان است. از این منظر، نظم عمومی یک پروژه برعهده مدیر فراوری است. یک پروژه سینمایی، معمولا چند دوره فراوری دارد. یکی دوره ای است که بسیار مهم است اما در سینمای ایران کمتر به آن توجه می گردد و به آن دوره پیش از پیش فراوری می گویند. این دوره که تحقیق و توسعه پروژه در آن شکل می گیرد، بسیار حائز اهمیت است. عقل سلیم می گوید پیش از آنکه گروهی آدم را جذب کار کنید، باید به همه ابعاد آن فکر نموده باشید و با تحقیق پروژه ای را کلید بزنید. مثلاً بعضی می گویند فیلم مرد ایرلندی اسکورسیزی 11 سال طول کشیده است تا فراوری گردد، در حالی که این 11 سال فرآیند فراوری نیست. در واقع؛ 11 سال، پروژه تحقیق بر روی تکنولوژی لازم برای ساخت چنین فیلمی زمان برده است.

او در پاسخ به این پرسش سحر عصر آزاد کارشناس این کارگاه درباره لزوم همراهی و مشورت مدیر فراوری و برنامه ریز از مرحله نگارش فیلم نامه با یک پروژه سینمایی گفت: بعضی احساس می نمایند چون از نام دستیار کارگردان استفاده می کنیم، یعنی آنقدر فرد به کارگردان نزدیک است که می تواند در امور هنری یک فیلم، طرف مشورت کارگردان قرار بگیرد. در حالی که داشته ها و تخصص یک دستیار کارگردان؛ در امر فراوری یک فیلم است، نه ساخت فیلم. شاید در عمل معدل علمی و دانش دستیاران کارگردان نسبت به کارگردانان خیلی کمتر نباشد و در مواردی حتما بیشتر هم هست و اگر طرف مشورت قرار بگیرند می توانند بهترین مشاوران باشند، اما کارگردان الزامی برای مشورت با دستیارش ندارد.

این دستیار کارگردان در ادامه به تشریح بخشی از الزامات در تعامل میان یک دستیار کارگردان با کارگردان و دیگر عوامل فنی یک فیلم پرداخت و بر لزوم داشتن دانش فنی در زمینه های مختلف تأکید کرد.

مصطفی احمدی در ادامه گفت: برنامه ریزی یک فیلم بر اساس خواسته های کارگردان، درخواست های فیلم نامه و محدودیت های فراوریی است. بخشی از محدودیت های فراوری، بحث بودجه است. بخشی از خلاقیت فیلمسازی محصول همین محدودیت های فراوریی است.

این مدیر فراوری سپس به دوره پیش فراوری در فرآیند فراوری اشاره نمود و گفت: سینمای ایران معمولا نسبت به این دوره کم لطفی می نماید. براساس استانداردی که در دنیا وجود دارد، دوره پیش فراوری باید یک برابر و نیم، نسبت به زمان فراوری باشد. در حالی که در سینمای ایران برعکس است! نظم فراوری اساسا در پیش فراوری شکل می گیرد.

احمدی در ادامه به تشریح جزئیاتی از برنامه ریزی برای فراوری یک پروژه در مرحله پیش فراوری و فراوری پرداخت.

او در بخش دیگری از صحبت های خود درباره تجربه حضور خود در پروژه های فراوری مشترک، بیان نمود: بسیار امیدوارم که این اتفاق برای سینمای مستقل ایران رخ دهد و به سمت فراوری مشترک برود. چراکه تنها راه بقای سینمای هنری که در سینمای اروپا هم شاهد آن هستیم، همین فراوری مشترک است. در سال های اخیر در فیلم های هنری اروپایی دیده ایم که غالباً آثار، محصول چند کشور هستند. در فراوری مشترک، شما باید به استانداردهای دنیای نزدیک شوید. این الزاماً به معنای فیلمسازی به سبک هالیوودی نیست. منظور همان استانداردهای مرسوم در سینمای معمول دنیاست که بخش عمده ای از آن را ما در سینمای خودمان رعایت نمی کنیم.

احمدی ضمن تشریح ملاحظات لازم در عرصه فراوری مشترک ادامه داد: با همت بچه های فراوری و عوامل فنی، در سال های اخیر بازار بالقوه ای برای کار در کشورهای منطقه به وجود آمده است که اگر از این جهت عقب نشینی نکنیم، این بستر، بستر بسیار مطمئنی برای فراوری مشترک است. شرایط پاندمی هم طبیعتاً تغییر می نماید و باید به بعد از آن فکر کنیم. بالاخره باتوجه به تغییر پلتفرم ها، باید متوجه شویم که این میزان فراوری، برای سینمای امروز ما زیاد است، اگر بخواهیم فراوری را کم کنیم، نیروی انسانی روی دست ما می ماند و این یک زنگ خطر است، اما همین کشورهای منطقه، بازار بسیار مناسبی برای این نیروهای انسانی هستند. من در چند دوره این سعادت را داشتم با جشنواره دنیای فیلم فجر همراه باشم. مهمانان خارجی که از کشورهای منطقه می آمدند، برای ایجاد فضای مناسب برای بازار کار، آمادگی بسیار بالایی برای استفاده از عوامل فنی و تخصصی سینمای ما را دارند.

او در ادامه، ضمن تأکید بر لزوم فراگیری زبان خارجی از سوی عوامل فنی سینما، به مرور بعضی خاطرات و تجربیات خود در زمینه همکاری با پروژه های خارجی پرداخت.

احمدی در بخش دیگری از صحبت های خود، ضمن اشاره به 23 سال تجربه خود در زمینه دستیاری کارگردان، در پاسخ به این پرسش که آیا هر دستیار کارگردانی الزاما می تواند کارگردان خوبی هم بگردد، گفت: زمانی که دستیار هستید، احتیاج به دنیا بینی ندارید، اما برای کارگردان شدن، حتما باید دنیا بینی داشته باشید. برای کسب تجربه، احساس می کردم باید دستیاری کنم، اما بعد فهمیدم من از دستیاری لذت می برم. آنقدر هم لذت بردم که دیگر به فکر کارگردانی نبودم. دستیاری کارگردان آنقدر از شما وقت می گیرد که فرصت نمی کنید کنار کارگردان بایستید و از روی دست او کارگردانی یاد بگیرید، به همین دلیل خیلی از دستیاران مطرح، کمتر عکس مشترک با کارگردانان در پشت صحنه دارند. اساساً هم معتقدم سینما را نمی توان سر صحنه یاد گرفت.

در ادامه، مصطفی احمدی نکاتی را درباره تعامل کارگردانان با دستیاران کارگردان مطرح نمود و بر لزوم استقلال کاری آن ها تأکید کرد.

این دستیار کارگردان باسابقه در سرانجام کارگاه آموزشی خود به ارائه راه کارهایی برای پیچینگ مناسب یک پروژه سینمایی به منظور جذب سرمایه گذار، به عنوان یکی از کلیدی ترین مراحل ورود به عرصه فیلمسازی اشاره نمود.

سی وهشتمین جشنواره دنیای فیلم فجر، از 5 تا 12 خرداد 1400 به دبیری محمدمهدی عسگرپور نویسنده، کارگردان و تهیه نماینده سینما در تهران، در حال برگزاری است.