قلعه پرتغالی ها؛ نشانی از استعمارگری پرتغال در ایران - مجله شرقیا

موقعیت قلعه پرتغالی ها

قلعه پرتغالی های قشم به وسیله دریانوردی به نام آلفونسو آلبرکرک در سال 1507 و در ضلع شمالی جزیره قشم احداث شد. آلبوکرک، جزایر دهانه خلیج فارس را تصرف نموده و از این طریق بر راه بازرگانی دریایی بین هند و اروپا تسلط یافت، چیرگی پرتغالی ها بر این آبراه مهم دریایی 110 سال طول کشید. حدود یک قرن پرتغالی ها به ساختن دژها و استحکاماتی پرداختند که از آن جمله دژهای هرمز، قشم و لارک است. انتها در سال 1623 میلادی این قلعه و دیگر پایگاه ها در دهانه خلیج فارس را یکی از سرداران صفوی متصرف شد و ایرانیان تا امروز براین پرارزش ترین آبراهه جهان چیره هستند.

در واقع وجود قلعه پرتغالی ها نشان نفوذ کشورهای استعمارگر در دوران تاریخی بر کشورمان است.

ویژگی های قلعه پرتغالی ها

این دژ راست گوشه ، دارای مساحتی بیش از دو هزار متر مربع است و مصالح آن از سنگ های آهکی و گچی با ملاط ساروج محلی شاخته شده و طی صد سال، چندین بار استحکام بخشی شده است. در چهار گوشه این دژ، چهار برج و باروهایی بلند واقع شده است که توپ و منجنیق روی پهنای آن مستقر می شد. کاربری این دژ، بیشتر شبیه یک انبار عظیم یا جای نگهداری مهمات و اسلحه بوده است که در مواقع اضطراری به دیگر قلعه ها یاری می رسانده است. می توان به این شکل تعبیر کرد که این دژ، قلعه تدارکاتی بود که برای ارتباط با قلعه هرمز و رساندن خدمات به آن قلعه مرکزی، در قشم ساخته شده است.

تونل زیرزمینی قلعه پرتغالی ها

احسان یغمایی این قلعه را در سال 1378 از زیر خاک بیرون آورد. این باستان شناس تا بهار 1379 در این قلعه به انجام کاوش پرداخت. در آبان 1387 هم در پی حفاری های شرکت برق در محدوده 500 متری قلعه پرتغالی ها، تونل قدیمی متصل به این قلعه در شهر قشم، کشف شد. این تونل که به قلعه پرتغالی ها متصل است، راه فرار فرماندهان و نیروهای نظامی پرتغالی و بعلاوه مکان نگهداری مهمات نظامی آنان بوده است. این تونل تا محدوده میدان سعدی شهر قشم به طول حدود سه کیلومتر ادامه دارد. گفته می گردد تونل مذکور بر اساس بعضی روایات از قلعه پرتغالی ها در شهر قشم تا غارهای خربس (در 15 کیلومتری جنوب شهر قشم) هم ادامه دارد.

گالری عکس از: مصطفی صفری (ایلنا)

تاریخ قلعه پرتغالی ها در قشم

از دوره استعماری پرتغال بر بعضی بنادر و جزایر جنوبی ایران چیزی جز چند قلعه تاریخی باقی نمانده است؛ قلعه هایی مستحکم که برای حفاظت از نظامیان پرتغالی در برابر شورش احتمالی بندرنشینان ایرانی ساخته شده بود. قلعه ها حضور این استعمارگران در جنوب ایران و سیطره آنها بر تجارت دریایی این منطقه را برای بیش از 110 سال تضمین کرد. این دوره از سال 1514 تا 1623 میلادی به طول انجامید.

تسلط بر امور تجاری و مالی هرمز تا دوره شاه عباس اول ادامه یافت، اما سپاهیان شاه عباس به رهبری امام قلی خان در 1623 و به یاری انگلیسی ها، پرتغالی ها را از هرمز بیرون کردند و پرچم آنان را از فراز جزیره هرمز به زیر کشیدند. در 1660 قشون عمان، مسقط را متصرف شدند. به این ترتیب مهم ترین سنگر پرتغالی ها در دریای عمان از دست آنان خارج شد و به این ترتیب سلطه پرتغالی ها بر منطقه خلیج فارس پس از 150 سال پایان یافت.

عکس از :dana.ir

حدود 390 سال از آن تاریخ گذشته، اما بقایای قلعه های پرتغالی هنوز در بعضی بنادر و جزایر ایرانی بر جا مانده است. این قلعه ها حالا فقط اسم پرتغالی ها را بر خود دارد و بخشی از جذابیت های توریستی تاریخی ایران است و هر ساله هزاران جهانگرد از گوشه و کنار کشور برای تماشا این قلعه ها به این منطقه ها سفر می نمایند.