نگاهی به سفر وزیر دفاع ترکیه به تاجیکستان و قرقیزستان؛ رایزنی برای شورای ترک و افغانستان - مجله شرقیا

بهترین تجربه سفر را با سفر به ترکیه در پاییز در خاطراتتان ثبت کنید. از استانبول زیبا تا آنتالیا رویایی و بالون سواری در شهرهای ترکیه تا کلی تفریح دیگر در انتظار شماست، خاطراتی از مردم مهمانواز ترکیه که همیشه در ذهن شما خواهد ماند.

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران، بهار امسال، یک بار دیگر نزاع و درگیری مرزی بین تاجیکستان و قرقیزستان، توجه تحلیل گران منطقه را به سوی خود جلب کرد. اما در هفته های اخیر، ثبات و توافق بر سر حفظ آتش بس، این احتمال را برجسته نموده که کوشش برای رسیدن به توافق نهایی و پایدار بیشتر گردد.

تاجیکستان با قرقیزستان 972 کیلومتر مرز مشترک دارد و دست کم در 420 کیلومتر، بر سر نقاط مشخص علامت گذاری مرزی، اختلاف نظر فنی وجود دارد.

بعضی از آگاهان سیاسی بر این باورند که نزاع و درگیری بین تاجیکستان و قرقیزستان، میراث به جای مانده از سیاست های دوران اتحاد جماهیر شوروی است و از سال 1988 میلادی به بعد، در مقاطع مختلف، همیشه زمینه هایی برای درگیری در مرز این دو کشور وجود داشته است.

اما حالا 3 دهه از برچیده شدن نظام سوسیالیستی اتحاد جماهیر شوروی سپری شده و این کشورها، بیش از درگیری و تنش، به ثبات و کوشش برای دستیابی به منتافع مالی ماندگار و صلح پایدار احتیاج دارند.

در چنین شرایطی است که خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه، به هر دو کشور سفر نموده و علاوه بر وزرای دفاع تاجیکستان و قرقیزستان، با روسای جمهور این دو کشور هم ملاقات نموده است.

چنین به نظر می رسد که احتیاج چندانی به میانجی گری ترکیه وجود نداشته و استفاده از ظرفیت سیاسی و منطقه ای تاجیکستان و قرقیزستان و استمزاج در خصوص حضور نظامی در افغانستان، از مهم ترین اهداف سفر وزیر دفاع ترکیه به دوشنبه و بیشکک بود.

ژنرال خلوصی آکار که در کنار هاکان فیدان رئیس سرویس اطلاعاتی میت و ابراهیم کالن سخنگو و مشاور امنیت ملی، به اسم یکی از مهم ترین چهره های موثق و محل اعتماد رئیس جمهور ترکیه شناخته می گردد، در سیاست خارجی ترکیه، وظایف خاصی بر عهده گرفته و به طور مداوم در حال سفر و رایزنی با مقامات دفاعی و سیاسی منطقه ها مختلف پیرامونی است.

همزمانی معنی دار

سفر وزیر دفاع ترکیه به قرقیزستان و تاجیکستان، همزمان بود با برگزاری رزمایش ناتو در دریای سیاه و اوکراین. نکته ای که می تواند این رزمایش را به اهداف آکار در دوشنبه و بیشکک ربط دهد، این است که برای نخستین بار در این رزمایش، به طور رسمی از پهپادهای ترکیه استفاده شد و این مهر تاییدی از سوی پیمان نظامی ناتو، برای به کارگیری پهپاد بیرقدار بود.

همان پهپادی که به اوکراین و لهستان فروخته شده و حالا ترکیه تمایل دارد که این سلاح را به دیگر کشورهای منطقه دریای سیاه، قفقاز و آسیای میانه هم بفروشد. اگر چه قرقیزستان و ازبکستان، شرایط مالی جالبی ندارند اما ترکیه تمایل دارد نه تنها پهپاد، بلکه چند نوع سلاح، ادوات و تجهیزات دفاعی دیگر را در اختیار هر دو کشور قرار دهد.

آکار در ارزیابی سفر خود به این دو کشور، بر این دو مساله مهم تاکید نمود:

1.دعوت از تاجیکستان و قرقیزستان برای حضور در نمایشگاه صنایع دفاعی ترکیه و بازدید از کارخانه های تسلیحات خودکفای ترکیه.

2.دعوت از هر دو کشور برای اعزام افسران و درجه داران خود به منظور حضور در دوره های آموزشی متنوع در دانشکده های نظامی ترکیه.

فاکتور مهم افغانستان

یکی دیگر از اهداف مهم سفر وزیر دفاع کابینه اردوغان به تاجیکستان و قرقیزستان، مساله افغانستان است.

قرقیزستان، برخلاف تاجیکستان، با افغانستان مرز مشترک ندارد. اما واقعیت این است که سرویس اطلاعاتی و متخصصین دفاعی هر دو کشور، شناخت دقیقی از اوضاع و احوال افغانستان دارند و با آن که ترکیه مدتها در چهارچوب همکاری دفاعی ناتو در افغانستان حضور داشته اما از بسیاری جهات به مقدار این دو کشور، افغانستان را نمی شناسد و حالا که ترکیه میخواهد به حضور نظامی در افغانستان ادامه دهد، سخت احتیاجمند همفکری و همراهی این کشورها است.

خلوصی آکار در مصاحبه با خبرنگاران به این اشاره نمود که مشاوره نفیسی از تاجیکستانی ها دریافت نموده و از درک و شناخت کارشناسان دفاعی قرقیزستان در خصوص افغانستان هم بهره مند شده است.

ترکیه و اهمیت دنیا ترک

قرقیزستان، هنوز هم زبان روسی را در کنار زبان قرقیزی به اسم زبان رسمی کشور نگه داشته است. زبان قرقیزی، در اصل، یکی از زیرمجموعه های فراخ گروه زبان های ترکی است و خود کلمه قرقیز یک عبارت ترکی است به این معنی: ما چهل هستیم. (اشاره به چهل ایل مناس که در برابر اویغورها متحد شدند).

البته ذکر این نکته لازم است که زبان کنونی قرقیزی با حروف حلقوی آن، برای ترک های متکلم ترکی استانبولی چندان آسان نیست و در سفر آکار هم، او ناچار شد از مترجم استفاده کند.

خلوصی آکار در حالی به تاجیکستان و قرقیزستان رفته که دو روز پیش از او هم فواد اوکتای معاون رئیس جمهور ترکیه مهمان ازبکستان بود و علاوه بر شرکت در کنفرانس همکاری های تجاری ازبکستان و ترکیه، به شهرهای بخارا و سمرقند هم سفر کرد.

فواد اوکتای، قبل از سفر به ازبکستان، برای چندمین بار در امسال میلادی، مهمان دفاکتویی بود که از سوی ترکیه به نام جمهوری ترک قبرس شمالی نامیده می گردد.

تنها چند روز پس از خاتمه سفر فواد اوکتای هم، مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه به قبرس رفته و قرار است تا چند روز دیگر، رجب طیب اردوغان به شهر مرعش قبرس سفر کند که قبلاً یک شهر متروکه بود اما حالا این شهر با ابتکار ترکیه بازگشایی شده و این اقدام، به تندی مورد انتقاد قبرس، یونان و اتحادیه اروپا قرار گرفته است.

با این حال، شواهد نشان می دهد که ترکیه باکی از این نقدها ندارد و استفاده از ظرفیت های حوزه گسترده زبان ترکی را به اسم یک استراتژی مهم در دستور کار خود قرار داده است.

به موازات این سفرها، مسئولین دبیرخانه شورای ترک هم به عشق آباد ترکمنستان سفر کردند و حالا، یک دستور کار مالی مهم به نام سرمایه گذاری مشترک دنیا ترک، در دستور کار قرار گرفته است.

پس از این سفر بود که قربان قلی بردی محمد اف رئیس جمهور ترکمنستان اظهار داشت که به زودی به استانبول سفر می نماید تا مهمان هشتمین نشست سران شورای ترک باشد.

وعده سفر محمد اف در حالی اعلام شده که او قبلاً اعتنای چندانی به این شورا نداشت و چنین به نظر می رسد که تغییر نسبی دیدگاه های ترکمنستان، محصول چندین دید و بازدید دبیرکل شورای ترک، بغداد آمریف و پادرمیانی رئیس افتخاری این شورا یعنی نظربایف باشد.

رویکرد متفاوت قرقیزستان و تاجیکستان در قبال گولن

خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه، پس از خاتمه سفر خود به دو کشور تاجیکستان و قرقیزستان، در مصاحبه با رسانه ها، برخورد مقامات هر دو کشور را بسیار محبت آمیز و برادرانه دانست. با این حال، از بیان گلایه و انتقاد خود در خصوص دولت قرقیزستان، ابا نکرد.

آکار در بخشی از ارزیابی های خود، بر این موضوع تاکید نمود که تاجیکستان از همان دوران کودتای نافرجام سال 2016 میلادی، حساسیت ویژه ای در خصوص مدارس فتح الله گولن به خرج داده و با ترکیه کمال همکاری و همراهی را به نمایش گذاشته است.

با این حال، قرقیزستان، هنوز هم برخورد خاصی با مدارس جنبش گولن ننموده و آنکارا نگران است که گولنی ها، علاوه بر روابط دوجانبه، به خود قرقیزستان هم لطمه بزنند.

یکی دیگر از ابعاد جالب توجه سخنان آکار در خصوص تاجیکستان، این بود که زبان رسمی تاجیکستان فارسی است اما وزیر دفاع ترکیه، هر دو کشور را برادران ترک و بخشی از جوامع هم تبار ترکیه دانست.

زوم شایان توجه ترکیه بر روی روابط تاجیکستان - قرقیزستان و کوشش برای توسعه روابط آنکارا با هر دو کشور، یکی از روینمودهای نو دولت اردوغان است که می توان آن را دستاورد و ماحصلی از تحولات منطقه ای پس از جنگ اخیر قره باغ دانست.

ترکیه کوشش می نماید تا نقش منطقه ای خود را در قفقاز و آسیای میانه بیشتر کند و در این راستا، علاوه بر تاکید بر توسعه روابط مالی و انرژی، نگاهی جدی به تثبیت ساختار شورای کشورهای ترک زبان دارد و می خواهد از ظرفیت های سیاسی، امنیتی و دفاعی این منطقه ها، در راستا اهداف خود، استفاده کند.