10 عادت افراد بسیار خلاق - مجله شرقیا

خلاقیت چیست؟

شاید فکر کنید که خلاقیت، یک ویژگی است که فقط افراد خاصی آن را در اختیار دارند. اما علم ثابت نموده است که از جهات مختلف، همه ما مشتاق خلق کردن هستیم. نکته اصلی این است که بدانید خلاقیت، یک مفهوم چندوجهی است؛ در سطح مغز، در سطح شخصیت و در سطح فرایند خلاقیت وجود دارد و می تواند به روش های مختلفی نشان داده گردد. از تجربه عمیقا شخصی کشف یک ایده یا تجربه نو گرفته تا بیان احساسات و افکار خود به وسیله کلمات، عکس، مد و دیگر خلاقیت های روزمره؛ همگی نشانه ای از وجود خلاقیت هستند.

دانشمندان عصبی که درباره خلاقیت مطالعه می نمایند دریافته اند که خلاقیت لزوما ربطی به یک ناحیه مغز یا حتی یک طرف از مغز ندارد. در عوض، کل مغز در فرایند خلاقیت دخالت دارد. این فرآیند پیچیده شامل بسیاری از سیستم های شناختی متقابل (اعم از مطلع و ناخودمطلع) و احساسات است که با منطقه ها مختلف مغز که برای انجام وظایف مختلف به کار گرفته می شوند به عنوان یک تیم برای انجام یک کار همکاری می نمایند.

کشف شبکه پیش فرض مغز یکی از مهم ترین اکتشافات اخیر در علوم اعصاب است؛ وجود این شبکه یعنی بخشی از مغز وقتی که ما به طور هدفمند مشغول به کارهای دیگر نیستیم، در حال فعالیت است. شبکه پیش فرض، ما را قادر می سازد تا از تجربیات خود معنای شخصی بسازیم، چشم اندازها و سناریوهای دیگر را تصور کنیم، داستان ها را درک کنیم و درباره حالات روحی و احساسی هم خودمان و هم دیگران تأمل کنیم. بنابراین نباید تعجب آور باشد که فعالیت این شبکه، همانطور که ما دوست داریم آن را شبکه تخیل بنامیم، خلاق ترین ایده های ما را هم ایجاد می نمایند.

شبکه توجه اجرایی (Executive Attention Network) مغز هم نقش مهمی در خلاقیت افراد دارد. این فرایندها بعلاوه به ما یاری می نمایند تا تخیل خود را متمرکز کنیم، مانع حواس پرتی های بیرونی شویم و به ما اجازه می دهد تا به تجربیات درونی خود توجه کنیم.

عادت هایی برای افزایش خلاقیت

افراد خلاق در فعال سازی و غیرفعال سازی این شبکه های مغزی که در بیشتر افراد با یکدیگر در تضاد هستند، از انعطاف پذیری خاصی برخوردارند. با ایجاد بعضی عادت ها می توانید خلاقیت را در خودتان افزایش دهید. در ادامه به چند نمونه اشاره می کنیم.

1. بازی های تخیلی

مشاهده بچه ها در بازی های تخیلی، سرچشمه ای از خلاقیت های طبیعی را نشان می دهد. هنگامی که بچه ها مشغول بازی های تخیلی و نقش بازی کردن هستند، دیدگاه های مختلفی را در نظر می گیرند و احساسات و ایده های خود را تغییر می دهند.

به عنوان بزرگسال، پرورش حس بازی های بچه هاه و تخیلی می تواند شیوه زندگی و خلاقیت ما را متحول کند.

تحقیقات نشان می دهد که اشکال ترکیبی کار و بازی، در واقع ممکن است برترین شرایط را برای یادگیری و خلاقیت بچه ها و بزرگسالان فراهم کند. بازی و شادی ذاتی با یکدیگر ارتباط تنگاتنگی دارند و باعث ایجاد هم افزایی می شوند که به طور طبیعی منجر به الهام، کوشش و رشد خلاقیت فرد می گردد.

می توانید برای مدتی شرکت در بازی های تخیلی را امتحان کنید. مثلا نقش بازی کنید. در قالب شخصیت های مختلف ظاهر شوید و شرایط را از دید افراد مختلف ببینید. برای افزایش خلاقیت، شاید بد نباشد که گاهی از بچه ها الگو بگیریم.

2. اشتیاق شدید و شور و هیجان

اشتیاق اغلب از تجربه یا رابطه ای ناشی می گردد که ما را به نوعی تحت تأثیر قرار داده و می تواند به الهام بخشی منجر گردد. این اشتیاق در واقع محرکی است که از یک راستا خلاق آغاز می گردد اما فقط یک آغاز است. حتما زیاد شنیده اید که می گویند دنبال علایق خود بروید. این جمله شاید کلیشه ای به نظر برسد ولی تا حدی زیادی درست است. وقتی کاری را با اشتیاق انجام دهید، خلاقیت هم در پی آن خواهد آمد. شاید خودتان هم متوجه شده باشید که وقتی کار دلخواه خود را انجام می دهید، ایده های بیشتری برای انجام آن به فکرتان می رسد.

یک نکته مهم درباره دنبال کردن علایق وجود دارد. باید در نظر داشته باشید که این علاقه ها باید در جهت خود واقعی شما باشد و قابلیت رسیدن به آن را داشته باشید. بعلاوه باید با سایر فعالیت های شما در زندگی، هماهنگی داشته باشد. مثلا علاقه به اینکه خودتان را به دیگران ثابت کنید، احتمالا به خلاقیت منجر نمی گردد. در نتیجه، علایق را نباید کورکورانه دنبال کنید. دقت کنید که هدفی که در نظر می گیرید با مهارت های شما تناسب داشته باشد.

3. خیال پردازی

احتمالا وقتی بچه بودید بزرگ ترها به شما توصیه نموده اند که دست از خیال پردازی بکشید چون اتلاف وقت است. ولی خیال پردازی در معنای مثبتش، می تواند سرمنشاء خلاقیت باشد. حتی تحقیقات علمی هم نشان می دهد که خیال پردازی کردن می تواند به خودمطلعی، برنامه ریزی، تمرکز در معنای تجربیات فردی و… منجر گردد.

البته خیال پردازی نباید بدون حد و مرز باشد. اگر چهارچوبی برای آن در نظر بگیرید می تواند به بهبود تفکر خلاق منجر گردد. این بار که یک کار خلاقانه به شما سپرده شد و کاری انجام می دهید که احتیاجمند تمرکز زیاد است، بعد از هر یک ساعت کار، 5 دقیقه را به خیال پردازی درباره آن اختصاص دهید. حتی می توانید از فعالیت های ساده ای مثل نقاشی کردن ایده ها، برای پرواز دادن خیال بهره ببرید. حتی کارهایی مثل قدم زدن و تمیز کردن محیط اطراف هم می تواند حین خیال پردازی، یاری نماینده باشد.

4. خلوت کردن

یکی از ضروری ترین احتیاجهای هر فرد این است که مدتی را با خودش خلوت کند. افراد خلاق هم همواره فرصتی برای تنها شدن و تفکر دارند. علم هم ثابت نموده است که این زمان های خلوت و تنهایی می تواند فکر را به خلاقیت وادار کند. شاید این موضوع را بیشتر از همه در بین هنرمندان دیده باشید.

دانشمندان علوم اعصاب کشف نموده اند که هنگامی که تمرکز فکری ما به سمت جهانی خارج است، شبکه توجه اجرایی فعال می گردد در حالی که شبکه تخیل معمولا سرکوب می گردد. به همین خاطر است که برترین ایده های ما وقتی به فکر می رسند که توجه ما کاملا از جهانی خارج جدا شده و معطوف جهانی درونی شده است.

مهم است که همواره وقتی برای تنهایی اختصاص دهید و به خودتان فضا و فرصتی بدهید که بیشتر فکر کنید. البته ممکن است تنها بودن در بسیاری از جوامع، مذموم شمرده گردد. به همین خاطر بسیاری از افراد از آن فرار می نمایند. اما لازم نیست تنها زندگی کنید و به کلی از جمع فاصله بگیرید. اوقاتی را برای تنها ماندن در نظر بگیرید و این نکته را بدانید که توانایی لذت بردن از اوقات تنهایی، یکی از محرک های خلاقیت است. به همین خاطر از تنها ماندن نترسید و از آن دوری نکنید. بلکه آن را در آغوش بگیرید و از این فرصت برای تمرکز بیشتر، فکر کردن و ایده پردازی و افزایش خلاقیت بهره ببرید.

5. کسب تجربه های نو

افراد خلاق دوست دارند خودشان را در معرض تجربه های نو، احساسات و عواطف نو قرار می دهند و این پذیرش تجربه های نو، پیش زمینه بروز خلاقیت است. چارلی کافمن، فیلم نامه نویس آمریکایی می گوید:

آمادگی برای پذیرش تجربه های تازه، همواره قوی ترین عامل پیش احتیاج دستاوردهای خلاقانه است. این ویژگی، شامل جنبه های مختلف است اما همه آن ها با یکدیگر مرتبط هستند؛ کنجکاوی فکری، جست وجوی هیجان، گگرددگی برای پذیرش احساسات، گگرددگی برای تخیل. آنچه که همه آن ها با هم به ارمغان می آورد محرکی برای اکتشاف شناختی و رفتاری جهان است؛ چه جهان درونی و چه جهانی بیرونی شما.

برای تجربه های نو لازم نیست راه دوری بروید و سفرهای دور جهان داشته باشید. در زندگی و محیط اطراف خود هم می توانید تجربه های نو را پیدا کنید. مثلا یک سرگرمی نو را امتحان کنید. در هر زمینه ای از تجربه های نو استقبال کنید.

6. پرسیدن سؤال های بزرگ

افراد خلاق معمولا همواره کنجکاو هستند و همواره انتخاب می نمایند که زندگی تجربی داشته باشند یعنی هر آنچه که دوست دارند تجربه و کشف نمایند. حتی وقتی بزرگ تر می شوند، این حس کنجکاوی خود را حفظ می نمایند. آن ها تجربه ها و جهانی اطراف خود را آنالیز می نمایند و همواره از خودشان سؤال های مهمی می پرسند که چرا؟ چطور؟ دنبال کشف دلیل پدیده ها هستند و تا پاسخ سؤال خود را پیدا ننمایند، از کنجکاوی و تحقیق، دست بر نمی دارند.

البته فقط پرسیدن سؤال کافی نیست. پرسیدن سؤال باید جرقه ای برای تحقیق و کوشش بیشتر شما باشد. سعی کنید دنبال پاسخ سؤال ها بروید. با پیدا کردن پاسخ ها، جهانیی از الهام بخشی و خلاقیت در مقابل شما گگردده می گردد.

7. شکست خوردن و ادامه دادن

استقامت و پشتکار داشتن، یکی از ویژگی های افراد خلاق است. آن ها در انجام کارهای خلاقانه خود دچار شکست می شوند و گاهی این شکست ها، زیاد است. اما امید خود را از دست نمی دهند و ادامه می دهند. بعد از هر بار شکست دوباره انگیزه برای ادامه دادن پیدا می نمایند. حتی پیروز ترین و خلاق ترین افراد هم در زندگی دچار شکست های متعدد شده اند. پس اگر شما هم در زندگی شکست خوردید، نباید تصور کنید که فقط شما هستید که با شکست روبرو می شوید.

افراد خلاق شکست می خورند و اتفاقا خلاق ترها بیشتر شکست می خورند. تنها کاری که باید بکنید این است که تسلیم شکست ها نشوید و بعد از هر بار شکست، دوباره کوشش خود را از سر بگیرید.

8. نظاره کردن جهانی اطراف

افراد خلاق درباره جهانی اطراف خود کنجکاو هستند. دوست دارند جهانی اطراف را با دقت نظاره نمایند و زندگی افراد را تماشا نمایند. افراد خلاق با تماشا افراد مختلف و برقراری ارتباط با آن ها، ایده های مختلفی می گیرند. این کار یعنی نظاره کردن جهانی اطراف و آدم ها، برای هنرمندان و نویسندگان اهمیت زیادی دارد. با همین مشاهده ها، زندگی های مختلف را می بینند و از آن الهام می گیرند.

نه تنها جهانی واقعی، بلکه تماشا جهانی فانتزی و خیالی هم می تواند برای تحریک خلاقیت، مفید باشد. مثلا تماشا فیلم های مختلف، خواندن کتاب ها برای خلاقیت مفید است. تا جایی که می توانید کتاب بخوانید و فیلم های نو ببینید. با این کار با جهانهای نو و طرز فکرهای نو آشنا می شوید.

9. ریسک کردن

یکی از بخش های خلاقیت و انجام کارهای خلاقانه، ریسک کردن است. افراد خلاق از این که در جنبه های مختلف زندگی خود ریسک نمایند، نمی ترسند. ارتباط عمیقی بین ریسک کردن و خلاقیت وجود دارد. امتحان کردن کارهای نو، انجام کارهای نو و در مجموع اجرای هر کار خلاقانه، به نوعی ریسک کردن است.

البته نباید فراموش کنید که ریسک کردن به معنای بی گدار به آب زدن نیست. قبل از هر کاری باید تحقیق و آنالیز کنید و همه ی جوانب آن را در نظر بگیرید ولی اگر کاری منطقی و خلاقانه به نظر می رسد، از انجام آن نترسید.

10. داشتن دفتر ثبت ایده ها

گاهی اوقات ایده ها در زمان های عجیب و در مکان های عجیبی به فکر می رسند. برای اینکه ایده های خود را نباید فراموش کنید همواره یک دفترچه ایده همراه خود داشته باشید. به تلفن و ابزارهای دیجیتال وابسته نباشید و اتکا نکنید. همواره یک دفترچه یادداشت خود را همراهتان ببرید و هر ایده ای به فکرتان می رسد همراه با جزییات یادداشت کنید. حتی می توانید با خلاقیت خود این دفترچه ایده را تزیین کنید.

چند وقت یک بار ایده های خود را مرور کنید و به آن ها بیشتر فکر کنید. وقتی به یک ایده بیشتر می کنید، چیزهای نوترین به فکرتان می رسد. در واقع ایده هایی که می نویسید پرورش دهید.

جمع بندی

بعضی از عادت های روزمره می توانند تحریک نماینده قدرت خلاقیت افراد باشند. با گنجاندن بعضی کارها در زندگی خود می توانید خلاقیتتان را افزایش دهید. این 10 عادت افراد خلاق را می توانید در خودتان پرورش دهید. برای اینکه فردی خلاق باشید، تجربه های نو را بپذیرید، ریسک کنید، ایده های خود را بنویسید، خیال پردازی کنید و درست مثل بچه ها، بازی های تخیلی انجام دهید.

منبع: Greatergood