TOD چگونه شهرسازی را راهنمایی می نماید
به گزارش مجله شرقیا، TOD توسعه ای است که در فاصله 10 دقیقه پیاده روی یا حدودا 0.5 مایلی ایستگاه های قطار سبک یا سنگین شهری یا ایستگاه های اتوبوس پررفت وآمد یا تندرو و حتی در مواردی حمل ونقل آبی واقع شده و مشخصه اصلی آن اختلاط کاربری ها از جمله مسکونی، خرده فروشی، اداری، پژوهشی، خدماتی و... است. از جمله دیگر ویژگی های توسعه حمل ونقل عمومی محور می توان به توسعه با تراکم های بیش از حد معمول به منظور بهره برداری از مجاورت ایستگاه حمل ونقل عمومی و بعلاوه برنامه ریزی و طراحی به منظور تشویق پیاده روی و اتصالات پیاده به حوزه خدماتی مجاور اشاره نمود. پروژه های توسعه حمل ونقل عمومی محور از لحاظ میزان بسیار متنوع هستند و از پروژه های توسعه میان افزا تا مراکز شهری با کاربری مختلط و طراحی کامل مجاور ایستگاه را دربر می گیرند.
به گزارش شرق، در این رویکرد، حوزه متراکم و مختلط حول یک ایستگاه حمل ونقل عمومی به گونه ای طراحی شده است که اهالی، شاغلان و خریداران را به استفاده بیشتر از سامانه حمل ونقل عمومی و کاهش استفاده از خودروی شخصی تشویق می نماید. چنین محدوده ای که حوزه ایستگاهی نامیده می شود، فضایی حدودا به شعاع یک چهارم مایل (حدودا 400 متر) حول ایستگاه حمل ونقل عمومی را شامل می شود که با حدود پنج دقیقه پیاده روی قابل پیمایش است. مرکز این حوزه ایستگاه حمل ونقل عمومی و فضا های عمومی مجاور آن است. ایستگاه ارتباط و اتصال حوزه با سایر منطقه را فراهم می نماید و فضای عمومی مجاور علاوه بر امکان تأمین احتیاج های اولیه به وسیله پیاده روی، نقشی مانند میادین سنتی در شهرسازی ایرانی داشته و محل شکل گیری مراودات اجتماعی، فرهنگی و... است.
مفهوم توسعه حمل ونقل عمومی محور را در دهه 80 میلادی پیتر کالتورپ، معمار و شهرساز برجسته و از پیشگامان مکتب نوشهرگرایی، مطرح نمود و در دهه 90 و با انتشار کتاب کلان شهر های آمریکایی آینده بیش از پیش مطرح شد. کالتورپ معتقد بود با توجه به تحولات درآمدی، سنی، نژادی و ساختار های خانوادگی شهرنشینان آمریکایی و بعلاوه روند فزاینده آلودگی و تخریب محیط زیست، ادامه الگو های توسعه شهری حومه محور مبتنی بر استفاده از خودروی شخصی امکان پذیر نخواهد بود. وی بدیل پیشنهادی خود را توسعه حمل ونقل عمومی محور نام نهاد. قدمت پیاده سازی بسیاری از اصول پیشنهادی او -به ویژه در اروپا و خاور دور- به چندین دهه پیش از شکل گیری مفهوم توسعه حمل ونقل عمومی محور باز می شود. رویکرد TOD بر مبنای هشت فاکتور اصلی شهرسازی، هر حوزه ایستگاهی را مورد مداخله قرار می دهد و هدف آن ساماندهی فضای شهری کیفی، انسان مدار و پیاده محور است و نیز تمرکز توسعه در این حوزه ها به منظور استفاده از ظرفیت ایستگاه های حمل ونقل عمومی است.
اصل اول با تدوین راهبرد پیاده مداری تعریف شده است؛ به گونه ای که فضای پیاده روی امن و کامل، خوانا و یکپارچه، امکان دسترسی به کاربری ها را در تمام حوزه TOD فراهم کند. این مسیر پیاده روی به طور فعال و سرزنده، با طراحی و امکانات پیاده روی مناسب برای همه افراد و توانایی های فردی شکل می گیرد.
اصل دوم که توسعه مسیر دوچرخه و استفاده از این وسیله در حوزه TOD را میسر می سازد و ضروری است امتداد مسیر های امن و راحت در جوار مسیر های پیاده را شکل دهد که امکانات لازم و فضای کافی و امن برای پارک دوچرخه داشته باشد.
اصل سوم بر مبنای اتصال طراحی شده است که بر مسئله اتصال مسیر های پیاده و دوچرخه کوتاه، مستقیم و متنوع به یکدیگر و به حمل ونقل عمومی موجود راسخ است.
در اصل چهارم بر امکان دسترسی پیاده به ایستگاه های حمل ونقل عمومی باکیفیت تأکید می شود و موضوع اتصال و امکان انتقال مناسب و آسان مراجعه کنندگان در شبکه از انواع حمل ونقل عمومی مانند مترو، اتوبوس، منوریل و ... را برنامه ریزی می نماید.
اصل پنجم بر اختلاط کاربری ها تأکید دارد که به وجود طیف متنوعی از کاربری ها در حوزه های ایستگاهی و امکان خودکفایی هر محدوده نسبت به احتیاج های مراجعه کنندگان می پردازد و بر آن است تا طول سفر ها را به وسیله تأمین کاربری های متنوع و مکمل کاهش دهد.
اصل ششم که امکان ایجاد تراکم را مطرح می نماید، به نحوه تمرکز کاربری ها و توسعه زیربنای آن ها در اطراف ایستگاه های حمل ونقل عمومی می پردازد و از تراکم مسکونی و مشاغل باکیفیت و خدمات رسانی محلی در سامانه حمل ونقل عمومی پشتیبانی می نماید.
اصل هفتم بر توسعه فشرده و توسعه در منطقه ها شهری موجود دلالت دارد و ضرورت تمرکزگرایی در سطوح شهری و پرهیز از پراکنده رویی را اشاعه می دهد.
اصل هشتم نهایتا با عنوان تغییر رویکرد طراحی خیابان بوده و کارکرد آن را به نفع مراجعه کنندگان پیاده برنامه ریزی می نماید.
آنچه رویکرد TOD کوشش می نماید در اسناد راهنمایی تحولات شهری به تصویر بکشد، در واقع حوزه هایی از بافت شهری در اطراف ایستگاه های حمل ونقل عمومی است که در آن مردم به هریک از این حوزه ها به وسیله شبکه حمل ونقل عمومی انبوه بر دسترسی می یابند. این حوزه ها در شعاع 800 متری، یعنی به فاصله 10 دقیقه پیاده روی برای یک فرد برنامه ریزی می شوند که تمام سطوح این حوزه علاوه بر پیاده روی به وسیله سایر شیوه های حمل ونقلی نیز در دسترس است. در این حوزه ساختار های اصلی بر مسیر های پیاده روی اصلی منطبق شده اند و این مسیر های پیاده روی با تنوع کاربری های (فعالیت ها) مورد احتیاج مراجعین از قبیل انواع خرده فروشی ها، رستوران ها و کاربری های مربوط به صنوف موجود و... به طور سرزنده ای فعال هستند.
علاوه بر آن ها فضا های شهری سبز و باز در کنار مسیر های پیاده، فضا های عمومی پویایی را ایجاد می نماید که محل مناسبی برای تعاملات اجتماعی و فعالیت های شهری و نیز تأمین فضا های سبز پر طراوت در سطح بافت و محلات مجاور است. پیاده راه ها و فضا های باز با استفاده از طراحی منظر به وسیله خوانایی فضایی و امکانات مناسب مبلمان شهری و روشنایی جاذبه های شهری بسیاری دارد که این جاذبه ها در کنار تنوع فعالیت های جداره های مجاور آنها، دوچندان خواهد بود. به علت اهمیت تمرکز کاربری ها در مجاورت ایستگاه ها، تراکمات ساختمانی در نزدیکی ایستگاه (همان شعاع 400 متر) افزایش می یابد و از این رو با افزایش تراکمات، ضرورت ایجاد و توسعه فضا های باز شهری نمایان می شود.
از طرفی بعضی از ایستگاه های حمل ونقل در مراکز شهری شلوغ، جایی که قلب مالی منطقه هستند قرار دارند، ولی بعضی دیگر در بافت مسکونی هستند؛ جایی که امکان جابه جایی مسافران به سمت محل کار یا مراکز دیگر وجود دارد. بعضی ایستگاه ها در محدوده های شهری واقع هستند که فرایند رشد و تغییرات سریعی را تجربه نموده اند، در صورتی که بعضی موارد دیگر در بافت های دارای ثبات که هر تغییری در آن ها امکان پذیر نیست، قرار دارند. در واقع هر محدوده ایستگاهی موجود یا پیشنهادی با چالش های منحصربه فردی روبه رو است و به سیاست های برنامه ریزی منحصر به فردی احتیاجمند است که بتواند به توسعه اجرائی مبتنی بر حمل ونقل عمومی دست یابد.
منبع: فرارو